کشت  قارچ های خوراکی و دارویی

کشت قارچ های خوراکی و دارویی

پایگاه تخصصی آموزش کشت و نگهداری انواع قارچ
کشت  قارچ های خوراکی و دارویی

کشت قارچ های خوراکی و دارویی

پایگاه تخصصی آموزش کشت و نگهداری انواع قارچ

مراحل کلی تولید قارچ خوراکی دکمه ای

مراحل کلی تولید قارچ خوراکی دکمه ای:

  1. محیا کردن محیط مناسب و متناسب با حجم برداشت قارچ
  2. ابزار و وسایل استریل و متناسب با محیط
  3. تولید کمپوست (به علت طولانی بودن پروسه تولید از کمپوست آماده در مقیاس کم استفاده می کنند.)
  4. ورود کمپوست به سالن
  5. میسیلیوم رانی
  6. اضافه کردن خاک پوششی (خاکدهی)
  7. رافیلینگ (خراش دهی)
  8. شوک حرارتی
  9. هوادهی

سپس برداشت شروع شده و به سه نوبت (به شکل صنعتی) به طول خواهد انجامید.

آفات و بیماری های قارچ های دکمه ای

آفات و بیماری های قارچ های دکمه ای

  • مبارزه با آفات درمان ندارد و صرفا جهت پیشگیری مورد استفاده قرار می گیرند.

آفات شامل:

  1. مگس های قارچ خور
  2. نماتد
  3. کنه

و بیماری ها شامل:

1.بیماری های قارچی ؛

ورتیسیلیومی، مایکوگن، دنپلان، کپک تار عنکبوتی و انواع کپک ها.

2. بیماری های باکتریایی؛

لکه قهوه ای باکتریایی

3. ویروسی؛

ویروس X

بیماری های فیزیولوژیک:

کمبود مواد غذایی، بالا بودن دی اکسید کربن، دمای بالا و تهویه کم

فرق بین بیماری های عفونی (موجودات زنده) و بیماری های غیر عفونی (موجودات غیر زنده) چیست؟

این است که در بیماری های موجودات زنده (عفونی) امکان سرایت بیماری وجود دارد ولی در بیماری های غیر زنده (غیر عفونی) امکان سرایت وجود ندارد چون در اثر عوامل محیطی ایجاد می شود.

ورتیسیلیوم یا جوش خشک:

علائم ایجاد لکه های قهوه ای روی سطح کلاهک به صورت نقاشی مایکوگن (حباب تر). لکه های قهوه ای ، آبکی و لزج هستند.

لکه قهوه ای باکتریایی:

علائم؛ لکه های قهوه ای فرو رفته. بعد از ظهور بیماری ورتیسیلیوم دمای سالن را پائین می آوریم (حدود 14 تا 15 درجه سانتی گراد) و از قارچ کشهای کاربندازیم و بنومیل به صورت 150 گرم در 100 لیتر آب استفاده می کنیم.

مایکوگن:

سم اختصاصی اسپاراگون 150 گرم در 100 لیتر

کپک تار عنکبوتی:

معمولا از خاک پوششی غیر استریل ایجاد شده و سرانجام اطراف قارچ را فرا می گیرند. از سم های کاربندازیم ، بنومیل ، فرمالین 20 درصد ، قبل از شیوع روی کلاهک از نمک استفاده می کنیم.

دنبلان:

شکل قارچ به صورت دنبلان در می آید که این بیماری در اثر رعایت نکردن بهداشت سالن بوجود می آید.

لکه قهوه ای:

زمانی که رطوبت روی سطح قارچی می ماند باعث بروز بیماری لکه قهوه ای می شود.

ویروس X:

بیماری است که در ایران شایع نیست. بیماری است که طی تحقیقات انجام شده محل ایجاد آن روی قفسه های چوبی دیده شده است.

آفات مگس قارچ خور:

  1. سیارید (مرحله لارو بودن)
  2. فورید (انتقال بیماری)

جهت مبارزه از حشره کش های دیازینون و مالاتیون ( به میزان 5 در 1000 یا 4 در 1000 ) ،کاغذهای چسبی و یا حشره کش های برقی استفاده می کنیم.

نماتد دم فنری (Sprinted):

باعث وک شدن قارچ و لزج و سیاه شدن خاک پوششی می شوند.

با استفاده از فرمالین 20 درصد و دمای بالای 25 درجه سانتی گراد در مرحله پاستوریزاسیون خاک پوششی استفاده می کنیم.

کنه:

از مراحل کمپوست سازی وارد سالن ها می شود. سم های اومایک، (نیسورون + نئورون) می توان استفاده کرد.

بیماری کاپرینوس:

در اثر موجود آمونیاک بالای کمپوست ایجاد می شوند.

رافیلینگ و ککینگ

رافیلینگ

رافیلینگ همان خراش دهی (شن کشی) می باشد.

انواع رافیلینگ:

  1. سطحی؛ 0.5 تا 1 سانتی متر از سطح خاک. در روز هشتم یا نهم از زمان خاکدهی (برای یکدست کردن سطح خاک و میسیلیوم)
  2. عمیق؛ روز پنجم یا ششم از زمان خاکدهی . کل سطح خاک قالب کمپوست. با این کار میسیلیوم رشدش سریعتر می شود.

رافیلینگ عمیق دارای ریسک می باشد و باعث رشد سریع قارچ می شود.

ککینگ (Cocking)

زمانی که خاک پوششی را اضافه کردیم دست را داخل خاک برده و میسیلیوم را از سطح کمپوست جدا می کنیم و در وسط خاک رها میکنیم.

با این کار 5 الی 6 روز میسیلیوم رانی را جلوتر می اندازیم.

تلقیح مستقیم: زمانی که خاک پوششی را اضافه کردیم اسپان را روی سطح خاک پوششی می پاشیم. میسیلیوم از بالا رشد کرده و پائین می آید و با پائینی ها تماس برقرار می کند.

خاک پوششی

خاک پوششی

اگر خاکدهی نکنیم (به وسیله خاک پوششی) قارچ رشد نمی کند.

 

خصوصیات خاک پوششی :

1.     ظرفیت نگهداری آب بالا

2.     بافت متوسط (نه سبک و نه سنگین)

بافت سنگین باعث عدم تبادل هوای مناسب می شود. نفوذ آب به سختی انجام می شود یا کاهش رطوبت باعث سله بستن می شود. (اطراف میسیلیوم)

اگر بافت سبک باشد ، آب را در خود نگه نمی دارد.

3.     پاستوریزه باشد(عدم وجود عوامل بیماری زا، آفات ، بذور علفهای هرز و تخم آفات).

4.     رطوبت در حد اشباع

5.     PH در حد خنثی باشد

علت استفاده از خاک پوششی:

1.     حفظ رطوبت کمپوست

2.     تامین رطوبت مورد نیاز قارچ

3.     تکیه گاهی برای ساقه قارچ

اجزای خاک پوششی:

1.     خاک جنگلی (زیر 30 سانتی خاک جنگل)

2.     ماسه ساحلی (بادی)

3.     جیسپم

4.     پرلیت

نکته: 6 واحد خاک جنگلی + 2 واحد ماسه ساحلی + 1 واحد جیسپم + 1 الی 2 گونی پرلیت درجه 2 به ازای خاکی که برای 200 متر مربع کمپوست مصرف می شود.

بعد از اختلاط مواد فوق الذکر حالا نویت پاستوریزاسیون می رسد. برای پاستوریزه کردن عمل زیر را انجام می دهیم.

روش اول:

احداث حوضچه و نصب فنس نیم سانتی

شرح: حوضچه ای با ابعاد طولی 10 متر و عرض 6 متر با ارتفاع 1 متر . فنس را نیز در ارتفاع 20 سانتی به شکل سطحی در حوضچه نصب می گردد جهت ایجاد تهویه ای مناسب.

خاک پوششی تولید شده برای پاستوریزاسیون باید 8 تا 10 ساعت در دمای 60 درجه سانتی گراد قرار گیرد. البته این دما به وسیله بخاری که توسط لوله ها به زیر فنس هدایت شده ، ایجاد می گردد.

سپس حوضچه را با نایلون می پوشانیم.

اگر دما بالا رود پوتیتا (یک نوع باکتری) نابود می شود و میسیلیوم های روی سطح خاک قارچ نمی زند. کار دیگر پوتیتا جلوگیری از 10 تا 15 درصد کپک زرد و تحریک پین دهی روی سطح خاک می باشد. دمای بالاتر از 65 درجه ، پوتیتا را از بین می برد.

روش دوم:

استفاده از فرمالین

یک متر مربع به ارتفاع 10 تا 15 سانتی متر از خاک درست شده و روی خاک را با فرمالین 20 درصد روی خاک می ریزیم. (قبل از اضافه کردن خاک را خیس می کنیم).

نماتد دم فنری: خاک را در دمای بالای 25 درجه سانتی گراد، درون استخر ریخته تا نماتد از پوشش خود بیرون بیاید.

نماتد دم فنری باعث پوک شدن قارچ و باعث سیاه و لزج شدن خاک می شود.

فرمالین 5 سانتی متر از خاک را باید خیس کند و دوباره خاک به همان اندازه می ریزیم و این عمل را تکرار می کنیم تا خاک به ارتفاع 1 متر برسد.

دما باید بالای 25 درجه سانتی گراد باشد تا باعث تبخیر فرمالین شود.

سالن داری (بخش میسیلیوم رانی ، خاکدهی و شوکدهی)

سالن داری (بخش میسیلیوم رانی ، خاکدهی و شوکدهی) 

اسپان قارچ : شامل گندم هایی هست که میسیلیوم قارچ در روی انها رشد کرده اند.

کمپوست بلوکی به صورت فشرده است. برای خاک دهی دقیق از یک پیمانه استفاده میکنیم.

اگر در زمان ورود کمپوست،خاک دهی انجام بشود در هر کمپوست حدود 2یا3عدد قارچ رشدکرده که کلاهک انها به اندازه ی یک بشقاب میشود.

رشد میسیلیوم در کمپوست دو هفته ی اول:

1/ دمای کمپوست 25- درجه سانتی گراد،در دمای پایین رشد میسیلیوم کند است.

2/ رطوبت محیط 85-80 %. در اثر رطوبت بالا قارچ ها دچار بیماری قارچی میگردد.

3/ میسیلیوم در دوران رشد به نور احتیاج ندارد.

4/ تهویه به ازای هر ساعت 15-10% حجم سالن تهویه شود.

نکته:اگر در 3 الی 4 روزاول داخل کمپوست قطرات عرق مشاهده شد.این به این معنی است که میسیلیوم ها در حال رشد هستند.

زمان خاک دهی:زمانی که 70% کمپوست(سطح کمپوست)سفید رنگ شد.(میسیلیوم به سطح خاک امد)

میسیلیوم رانی:2هفته طول میکشد.(دمای 25درجه سانتی گراد)

میسیلیوم ها به طور یکنواخت رشد نمیکند.

اگر دما بالای 27درجه سانتی گراد شود اسپان از بین می رود.

خاک پوششی:به ارتفاع 2-5 سانتی متر

اگر خاکدهی سریع تر صورت گیرد بهتر است تا دیرتر شود.

هر چقدر رطوبت بالاتر شود خاک کمتر میدهیم. و اگر رطوبت کمتر باشد خاک باید قطر بیشتری داشته باشد.

تاخیر در ورود بخشی از کمپوست ها در یک سالن نیز در قطر خاک پوششی تاثیر گذار است.مثلا یک سالن گنجایش 20تن دارد ولی 15 تن وارد میشود و5تن الباقی باتاخیر 3تا 5 روزه وارد میشود در این صورت15تن قطر خاک سطحی 4سانتی متر و5تن 2سانتی متر میباشد(این اعداد تقریبی بوده).

نکته:قبل از دادن خاک پوششی بهتر است دمای کمپوست را3یا4درجه کاهش دهیم. وبعد از خخاکدهی دما را متعادل می نماییم.

شرایط نا مناسب را برای تناژ پایین در نظر میگیریم.

در مرحله خاک دهی برای میزان صحیح خاک باید پیمانه داشته باشید.مثلا5 پیمانه برای هر کمپوست.

بعداز باز کردن نایلون کمپوست باید سطح ان را صاف کنید تا در مرحله خاک دهی دچار مشکل نشوید.

روزنامه هایی که در مرحله میسیلیوم رانی روی کمپوست گذاشته بودید را عوض کرده وروی لایه ی خاک،روزنامه میگذاریم.

میسیلیوم رانی در خاک پوششی:

دمای کمپوست25 درجه سانتی گراد

رطوبت 90%

تهویه 20-15% حجم سالن در هر ساعت

نور(نمی خواهد)

در مرحله خاکدهی برای یکنواخت کردن رشدمیسیلیوم هادر خاک ویکنواخت بودن رشد قارچ ها باید ابیاری شود.

برای برش سطح نایلون بلوک کمپوست از هر طرف روی سطح کمپوست 4-3 سانتی متر باید باقی بماند.

علت این کار در زمان خاک دهی مشخص میشود.

در مرحله خاک دهی چون می خوا هیم خاک روی کمپوست بریزیم کناره های نایلون را کشیده و باز میکنیم و خاک را روی ان می ریزیم.

دو هفته طول میکشد که میسیلیوم روی خاک بیاید.

خاک دهی =2هفته

شوک =1هفته

نکته:بهتر است زمانی که خاک پوششی را ابیاری میکنید،از ابی استفاده کنید که در ان قارچ کش وجود داشته باشد.

مثلا: بنتومیل و کار بنتازین موجب تحریک میسیلیوم رانی نیز میشود.

رافیلینگ سطحی:

زمانی که یک هفته شوک دهی گذشت می بینیم که میسیلیوم باز کاملایکنواخت به سطح نیامده در ان زمان از رافیلینگ سطحی استفاده می کنیم. تابا این کار رشد میسیلیوم ها را یکنواخت کنیم.

باز تاکید میشود که اگر زمان خاک دهی بگذرد و خاک دهی شود پین ها پیر میشوند.و اصطلاحا پین شناور هم میگویند.

شوک دهی:

دمای کمپوست:16 با اختلاف 1، در عوض 2 روز کاهش می دهیم.

در اثر کاهش ناگهانی دما کمپوست پین زیادی می زند و قارچ ها بعد از رشد ریز می مانند چون دیگر محلی برای رشد ندارند.

رطوبت:95%

نور: داریم

تهویه:30% حجم سالن در هر ساعت تهویه می شود.

روز اول شوک دهی باید خاک پوششی کاملا سیر اب شود.

نکته:1 الی 2 روز قبل از شوک دهی روزنامه را برمی داریم.

بعد از زمان شوک دهی ته سنجاقیها(پین ها) نمایان می شود و نباید خاک پوششی را ابیاری کرد چون باعث خراب شدن قارچ ها می شود.

نکته:اگر زمانی که قارچ ها به اندازه ی یک نخود شده بودند خاک پوششی را ابیاری میکنیم و قهوه ای شدن قارچ ها به علت سردی اب بوده وباید دمای اب متعادل باشد و بالای14 تا 15 درجه باشد.

شرایط رشد قارچ:

1/دمای کمپوست باید 19-18 درجه باشد،دما اگر بالای 20 درجه باشد ته سنجاقیها(پین ها) قهوه ای می شوند.

2/رطوبت:90-85%

3/نور:10-8 ساعت در روز

4/تهویه:25-20% حجم سالن در ساعت تهویه

استاندارد اندازه ی قارچ برداشتی:طول ساقه نصف قطر کلاهک.

ابیاری بعد از برداشت(فلش): به ازای هر تناژ برداشت همان مقدار اب در طول یک هفته باید به کمپوست ها داد.

برای مثال:5000لیتر اب= 5تن برداشت

به ازای هر کیلو =1لیتر اب دهی شود.

نکته:5-3 ساعت قبل از برداشت قارچ هیچ ابیاری نباید انجام شده باشد و بهتر است رطوبت سالن کاسته شود.

1/گلی شدن کلاهک قارچ ها

2/ایجاد بیماری باکتریایی

نکته:بعد از برداشت قارچ ها بهتر است حدود نیم ساعت در دمای 2-1 درجه شوک دهی بدهند. 

 

 

با تشکر از مهندس حسین یوسفی

انواع سالن های پرورش قارچ

انواع سالن های پرورش قارچ :

1) گلخانه ای

2) ساختمانی

مزایا و معایب سالن های ساختمانی و گلخانه ای :

استحکام بیشتر سالن ساختمانی نسبت به گلخانه ای

شرایط محیطی را در سالن های ساختمانی بهتر می توان کنترل کرد

طراحی و استفاده بهینه از فضا در سالنهای ساختمانی بهتر است

سالن های ساختمانی را نمی توان جابجا کرد اما سالن های گلخانه ای قابل جابجایی هستند

سالن های ساختمانی هزینه و زمان بالای ساخت دارند

قسمتهای مختلف سالن های پرورش قارچ :

سالن های پرورش : که بستگی به نوع سوله دارد و در کل از سالن هایی تشکیل شده که قفسه ها در آن قرار می گیرند.

راهروی دستیابی : از راهرویی تشکیل شده که وسایل تهویه ، رطوبت ساز و ... در آن قرار گرفته و به تمامی سالن های تولید دسترسی دارد.

انواع سالن های پرورش قارچ :

سالنهای تکی (انفرادی ) : از یک اتاق انفرادی و یک راهرو دستیابی تشکیل شده است.

سالنهای یک طرفه : یک سوی آن اتاق های پرورش قارچ قرار دارد و در سوی دیگر نیز راهروی دستیابی قرار دارد.

سالنهای دوطرفه : دو طرف آن اتاق های پرورش قارچ قرار دارد و در وسط آن نیز راهروی دستیابی قرار دارد.

اندازه اتاق های پرورش قارچ :

عرض آن 5.5 تا 6 متر است. طول آن 15 تا 20 متر است. ارتفاع آن نیز 4.5 متر است.

یکی از مزایای سالن های دو طرفه کاهش وقت و انرژی و کارگر است.

مزایای راهروی دستیابی : جلوگیری از ورود آفات و بیماری ، قرار دادن وسایل و ادوات تهویه ( جلوگیری از آسیب دیدگی ، سرقت و اصطحلاک آنها) و کاهش مصرف انرژی می باشد.

عایق های رایج برای سالن های گلخانه ای :

1) پشم شیشه

2) فوم

3) پلی اورتان

4) سندویچ پنل

5) یونولیت

6) کارپیلن

یکی از دلایل عدم استفاده از پشم شیشه در کشورهای مدرن ، سرطان زایی الیاف به کار رفته در آن می باشد.

پشم شیشه مورد استفاده باید دارای یک لایه فویل آلومینیوم باشد.

فوم مخصوص گلخانه باید حداقل 50 میلی متر ضخامت داشته باشد.

فوم قابل انعطاف است.

کارپیلن ( که در گل فروشی ها به فراوانی دیده می شود) دارای استحکام بالا و وزن بسیار کم است ولی هنگام استفاده از آن باید یک رنگ روشن روی آن زد تا از آسیب رساندن پرندگان به آن جلوگیری کرد.

مصالح ساختمانی به کار رفته در سالنهای ساختمانی :

اجر ، سیمان و بلوک های سیمانی عایق . البته برای مجزا کردن سالن ها از آجر 5 سانتی متری می توان استفاده کرد.

سیمان باعث جذب آب و پس دادن رطوبت به مرور زمان به محیط می شود.کف سالن هم باید سیمانی باشد و اگر خاکی باشد موجب ایجاد گل و همین طور انتقال آلودگی و بیماری به قارچ ها می شود.

ضخامت لایه سیمانی کف باید حداقل 5 سانتی متر باشد. شیب کف باید رعایت شود ولی خود سوله نباید شیب داشته باشد. اطراف هر اتاق باید به طرف مرکز شیب 0.5 تا 1 درصد داشته باشد و به وسیله یک جویچه به طرف راهرو و سپس به سمت خارج راه پیدا می کند.

اتاق ست بک روم Set Back Room :

برای کوتاه کردن دوره زمانی رشد قارچ در سالن های تولید قارچ تا پایان زمان برداشت از سالن هایی به عنوان میسیلیوم ران استفاده می کنیم. که شرایط جوی داخل سالن صرفا جهت رشد میسیلیوم می باشد و در طول رشد تغییری پیدا نمی کند.

این سالن را اصطلاحا تحت پیش رس کردن کمپوست می نامند.که از دور دوم که سالن ها را پر می کنیم ، طول دوره رشدی پس از برداشت از دو ماه به یک و نیم ماه تقلیل پیدا کرد.

به علت عدم وجود عمل قارچ چینی و آبیاری و خاکدهی در اتاق ست بک روم می توانیم فاصله طبقات را کم بگیریم. در ست بک روم فاصله بین دو ردیف از همدیگر حدود 40 تا 50 سانتی متر است و همین طور فاصله بین طبقات طوری است که 10 سانت روی کمپوست باز باشد نه بیشتر ( حدود 25 تا 30 سانتی متر).

طول دوره رویش قارچ 60 روز است که با وجود اتاق ست بک روم به 45 روز تقلیل می یابد.

تناوب پر کردن سالن های تولید قارچ:

به طور کلی طول دوره قارچ 60 روز است . اگر می خواهید که هر روز محصول داشته باشید ، باید این عدد را (60 ) را تقسیم بر تعداد سالنهایتان بکنید و میزان عددی که به دست آمد را برای فاصله بین مراحل و تناوب پر کردن سالن ها قرار دهید.

به طور مثال : ما 6 سالن داریم . ما باید عدد 60 را تقسیم بر تعداد 6 بکنیم. عددی که بدست می آید 10 می باشد. بنابراین اگر اول تیر ماه شروع به پر کردن سالن اول کنیم ، سالن دوم را باید 10 تیر و سالن سوم را باید 20 تیر و به همین شکل پیش می رویم و سالن ها را پر می کنیم.

در صورت وجود اتاق ست بک روم ، ما می توانیم اولین اتاق را که همان اتاق ست بک روم می باشد را در تاریخ 1 تیر پر می کنیم و پس از دو هفته بار را به سالن اول منتقل می کنیم و سپس مجدد سالن ست بک روم را پر کرده و پس از دو هفته بار را با احتیاط به سالن شماره 2 منتقل می کنیم و به همین شکل کار را ادامه می دهیم. 

 

با تشکر از مهندس حسین یوسفی